Malarstwo Mariusza Dąbrowskiego
Beata Dąbrowska
„Odczucie, że się czuje, widzenie, że się widzi, to nie są myśli o widzeniu lub czuciu, ale wizja, odczucie, nieme doświadczenie niemego znaczenia…”[1]
Współczesna estetyzacja przyciąga naszą uwagę zdobiąc rzeczywistość, dekorując ją wymyślnie i jednocześnie narzucając kontekst kulturowy i funkcjonalny. Aranżacje przemawiają do widza optymalnie łącząc rozmaite konteksty, często wprowadzając elementy prowokacji, niekiedy także ocierając się o kicz. Głównym celem staje się chęć zaistnienia artysty w kulturze masowej poprzez zszokowanie widza, ewentualnie poprzez wywołanie dyskursu w społeczeństwie, czy wyznaczenie nowego kierunku poszukiwań artystycznych. Zdarzają się artyści traktujący twórczość jako formę określenia swojego zaangażowania w dany ruch polityczno-społeczny, artyści agitujący. Bywa i tak, że idea będąca podstawą jakiejś wypowiedzi jest banalna, szablonowa i nijaka, jednak wbijająca się w aktualny trend. Granice estetyki są nieokreślone i ciągle ulegają rozszerzeniu, a wpływ ich na nasze zmysły staje się codziennością. Każdy rodzaj wypowiedzi jest kolejnym bodźcem dla widza, kolejnym wyzwaniem nawołującym naszą percepcję do pobudzenia, przeżycia czegoś nowego, do choćby chwilowego „zachłyśnięcia się” naszego postrzegania. Na refleksję nie ma już miejsca i czasu, bo zaraz doświadczamy kolejnego doświadczenia estetycznego, z którym musimy się zmierzyć. Powszechność estetyzacji staje się swoim własnym wrogiem, ponieważ nasza wrażliwość zmysłowa zostaje ogłuszona i znieczulona nadmierną ilością bodźców, zaczyna potrzebować odpoczynku, pauzy i spokoju.
Estetyka Mariusza Dąbrowskiego otwiera przed nami świat doświadczania czystego, opartego tylko na barwie i kształcie, doświadczania, które porządkuje nasz proces myślenia. Jest to rodzaj estetyki, która dokonuje refleksji nad sobą. Wymaga od widza przede wszystkim zauważenia i widzenia.
Na naszą percepcję zmysłowo-wzrokową wpływ mają nasze wcześniejsze przeżycia i doświadczenia, kultura w jakiej wzrastaliśmy, także nasze preferencje, każdego subiektywny i całkowicie indywidualny odbiór barw i kształtów, ale również to jakim słownictwem doznane wrażenia określamy. Słowa, których używamy rozpoczynają kreację odzwierciedlenia doświadczanej rzeczywistości. Opis przedmiotów i relacji zachodzących pomiędzy nimi jest próbą właściwej identyfikacji różnic oraz precyzyjnego określenia ich porządku i granic. Tak jak w życiu codziennym staramy się jasno określać granice rzeczy, co nie zawsze jest bezwzględnie możliwe (no bo jak wyznaczyć, od jakiej temperatury robi się w pokoju zimno? Gdzie mgła się zaczyna, a gdzie kończy?), tak w naszej percepcji granice te pozostają niejasne. Malarstwo Mariusza Dąbrowskiego charakteryzuje się zarysowaniem przybliżonego kształtu przedmiotu, jednak linie pozostają rozchwiane, niedokładne i przybliżone. Granice przedmiotu są nieokreślone, tak jak zamazane stają się krawędzie fizycznych przedmiotów na poziomie molekularnym. Artysta zarysowuje koncepcję przedmiotu bez precyzji, ale dla widza ważniejsza staje się tożsamość tego przedmiotu określona abstrakcją z doświadczenia, oraz miejsce jakie zajmuje w kompozycji. Rozróżnienie obiektu nie jest dla odbiorcy problemem, dzięki słowom i doświadczeniom percepcji łączymy abstrakcję z ideą. Doświadczenie percepcyjne wynikające z naszego języka oddaje relacje tych przedmiotów między sobą, ale i relacje między nimi i widzem. Dając prowadzić się słowom sięgamy do ich potęgi konceptualnej, jednak pozostawiając prym estetyczności zrzekamy się racjonalności na rzecz pierwotnego doświadczenia percepcyjnego. W malarstwie Mariusza Dąbrowskiego ta dychotomia nie wprowadza nas w niepewność, lecz umożliwia szersze spojrzenie na całe spektrum odbioru dzieła artystycznego. Bezpośrednie doświadczenie percepcyjne nigdy nie jest czyste, ponieważ ulega siłom zewnętrznym, jednak celem jaki sobie stawiamy jest zneutralizowanie i usunięcie wszystkich czynników wpływających na nasze poznanie. Obrazy Mariusza Dąbrowskiego dzięki swojej ascetycznej ciszy przedmiotów dają nam, moralnie wolne od wartościowania, rozumienie świata. Nie próbują konstruować żadnej logicznej struktury, którą próbowałyby angażować odbiorcę w inne, pozaestetyczne rejony doświadczenia ludzkiego. Doznania wynikające z kontaktu z obrazami artysty stają się gruntem dla wiedzy o ideach, a siła ich oddziaływania wizją form, barw i kompozycji jest konsekwencją bezpośredniego spotkania z nimi. Tego typu doświadczenie estetyczne wyzwala nas od świata rzeczy, które istnieją i pozwala nauczyć się cieszyć światem pozbawionym filtrów kulturowych, które zniekształcają, usztywniają i ukierunkowują.
Minimalizm charakteryzujący malarstwo Mariusza Dąbrowskiego podkreśla istotę wysycenia kolorów, zestawienia plam i form. Tym co najbardziej wyraziste w jego twórczości, to dominująca intensywność barw. Każde zagadnienie podejmowane przez niego w jakiejkolwiek dziedzinie sztuki, nawet film, jest zawsze połączone z malarstwem, ponieważ artysta postrzega siebie przede wszystkim jako malarza. Pomimo tego, że swoje eksperymenty prowadził z mediami takimi jak film i fotografia, to zawsze obraz malarski był i jest dla niego najważniejszym nośnikiem konceptu i idei, gdzie powściągliwie rzuca naszej percepcji intelektualne wyzwanie.
Rysunek, który jest mu bliski i który traktuje jak swego rodzaju notatkę z mijającej chwili, artysta naznacza kolorem. Szkice tworzy barwnymi znakami zamiast tradycyjnej szarości, prowadząc linie spontanicznie i delikatnie, tworzy trójwymiarową, wydawałoby się że giętką i drgającą formę, którą uchwytuje pierwotną ideę i koncepcję przedmiotu. Przestrzeń jest starannie przemyślana i wyważona, oddaje pewność decyzji wyznaczając rytm i porządek. Rozpływająca się, intuicyjna forma rysunku daje wrażenie emocjonalności i ulotności. Prostotę i ascezę przedmiotów oraz ich kompozycję podkreśla moc intensywności barwy tła. Obrazy pozornie oszczędne w wyrazie, poprzez esencjonalną wyrazistość oddają swój spokój i intymność, zapraszają do refleksji. Mariusz Dąbrowski poprzez wyważenie kompozycji obiektów tworzy malarskie socjogramy, które wskazują relacje, hierarchię, kontakt lub dystans, a nawet umacnianie własnej pozycji. Można te konstelacje obiektów odczytać jako powiązania i relacje międzyludzkie, jako nasze uwikłania, które staramy się równoważyć. Analogia z poszukiwania równowagi obrazowej prowadzi nas do odnalezienia wzorów dla równoważenia naszych ważności życiowych. Doświadczanie estetyczne poprzez odniesienie do rzeczywistości wpływa na nas refleksyjnie, co chroni nas przed banalną bezsensownością.
Mariusz Dąbrowski jest laureatem Nagrody „Artluka” na rok 2022
[1] M. Merleau-Ponty, Widzialne i niewidzialne, przeł. J. Migasiński, M Kowalska, R. Lis, I. Lorenc, Fundacja Aletheia, Warszawa 1996, str. 248.