Mi MiAestas, Dorota Grubba
Andrzej Ciesielski. MOJE ARCHIWUM - otwarte i subiektywne
Koszalin - Drawsko Pomorskie VIII 2023 r.
W sierpniu 2023 r. w Kaliszu Pomorskim i Drawsku Pomorskim Stanisław Michał Wolski z Ewą Zarzycką w ramach ogólnopolskich Multimedialnych Spotkań „Rybka” upamiętnili postać Andrzeja Ciesielskiego (1946-2022), progresywnego artysty i kuratora (współkuratora tych spotkań, organizowanych od 2001 r., początkowo w Lubieszewie). Od 1971 r. był spiritus movens offowych zdarzeń w Koszalinie oraz na Pomorzu Zachodnim. Realizował z erudycją niepoliczalne inicjatywy kuratorskie, niejednokrotnie międzynarodowe.
Do 2022 r. rozwijał cykl kompozycji pt. „Moje Archiwum”, dedykowanych m.in. Józefowi Robakowskiemu, Jerzemu Grzegorskiemu, Ewie Zarzyckiej, Zbigniewowi Warpechowskiemu, Januszowi Bałdydze, Witosławowi Czerwonce, Mikołajowi Smoczyńskiemu, Janowi Świdzińskiemu i innym kontrkulturowym wybitnym ludziom sztuki. Prowadził też w Koszalinie galerię „Moje Archiwum” (następnie fundację), której Robakowski zadedykował film z cyklu „Uderzenie sztuki” (1996) z dźwiękiem Barbary Konopki. Ciesielski łączył środowiska, wspierając widoczność artystów młodych debiutantów, jak swego czasu: Edytę Wolską, Wojciecha Zamiarę, Jerzego Grzegorskiego, Adama Klimczaka, czy jak w ostatnich latach Weronikę Teplicką. Na przełomie lat 80. i 90. wydawał kontrkulturowe pismo „UWAGA” (7 numerów), kooperując z Józefem Robakowskim (Galeria Wymiany) - o polskim ruchu progresywnym. Andrzej Pawełczyk, twórca Galerii ms44 w Świnoujściu napisał 4 X 2022: „Odszedł Andrzej Ciesielski, skromny człowiek o wielkiej dobroci, ciekawy artysta, galerzysta i społecznik, dobry kolega. (…) To trudny czas, (...) wraz ze śmiercią takich ludzi my także trochę umieramy”.
Jeszcze w lipcu 2022 r. Ciesielski współtworzył międzynarodową wystawę „Asocjacje – tak jakby, jak gdyby…” w Instytucie Cybernetyki Sztuki Marka Rogulskiego w Gdańsku Osowie, eksponując trzy obiekty – niejako partytury plastyczne. W sali (dzielonej z rzeźbami Marty Branickiej, uczestniczki plenerów w Karlinie w 1988 r.) eksponował też fotodokumentację archiwalnych prac, m.in. książki artystycznej „Andrzejowi Partumowi”, czy własnego performensu z 2017 r., wykonanego z okazji 50. rocznicy „Panoramicznego koncertu morskiego” (1967). Pokaz przypomniał wywiad z Ryszardem Ziarkiewiczem, opublikowany na łamach „Magazynu Sztuki”[1]. Ciesielski wspominał w nim, iż po dyplomie Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu zamieszkał w Koszalinie, ponieważ miasto było blisko legendarnych Osiek. Zafascynowany nowymi możliwościami sztuki już w 1971 r. w Koszalinie wraz Andrzejem Słowikiem i Markiem Wawrynem założył sytuacjonistyczną grupę „Wiosna”, realizując poetycko-konceptualne interwencje bezpośrednio w mieście. Projektował też plakaty jako powielany szablon. W 1980 i 1981 r. był kuratorem głównym plenerów w Osiekach, gromadząc plejadę osobowości sztuki współczesnej, a także m.in. Europejskich Spotkań Artystów w Bornem Sulinowie w latach 1996-1999. W 2009 r. Muzeum Narodowe w Szczecinie prezentowało imponującą wystawę monograficzną artysty, którą wspierał syn i historyk sztuki Wojciech Ciesielski, autor tekstów naukowych i m.in. nagrodzonej publikacji „Komiks szczeciński” (2022), w którym przywołał szczęśliwy czas dzieciństwa w domu rodziców kochających sztukę.
ROLA KONTROLA KONTRA ROLA
w Instytucie Cybernetyki Sztuki Marka Rogulskiego w Gdańsku
Gdańsk VII 2023 r.
W lipcu 2023 r. Wojciech Ciesielski przyjął zaproszenie Marka Rogulskiego i włączył oryginalne rysunki „Komiksu szczecińskiego” do wystawy „Rola Kontrola Kontra Rola”. Przypominał rozdziałem Plenerów w Karlinie, gdzie współkuratorem był Andrzej Ciesielski, plejadę innych osobowości kontrkultury, w tym Jerzego Buszę, wpływowego autora książek (i m.in. periodyku „OBSCURA”). Podkreślał, iż Koszalin w latach 80. był miejscem, w którym dokonały się rzeczy mające równorzędną wagę i głębię, co wydarzenia w takich ośrodkach jak Warszawa, Łódź, Poznań, Wrocław czy Gdańsk. Nie bez powodu artyści z tych miast przyjeżdżali do Koszalina i okolic, by brać udział w inicjatywach artystycznych tam realizowanych[2]. Intermedialny projekt otwarty w ICS w dniu 15 VII 2023 r. współtworzyła plejada innych fascynujących artystów oraz teoretyków różnych pokoleń. Byli to m.in.: Jerzy Grzegorski, prezentujący esencjonalny dyptyk „Pion I – II” (założyciel Galerii Wschodniej w Łodzi – z Adamem Klimczakiem); Józef Robakowski – z pokazem publikacji i dwóch uznanych filmów: „Żywa Galeria” (1974) oraz „Zabawy Polaków” (1989) - paradokumentu kontrkultury[3]; Sylwia Górak pracując w czterech oktawach w autorskiej technice echolokacji audio wykonała performens wokalny w piwnicach budynku, a Sławomir Smolarek pokazał prace z cyklu „Nie sztuka. Archeologia obrazu”, dzieląc przestrzeń z Hanną Brzuszkiewicz (autorką cyklu fantasmagorycznych rysunków pt. „Odwrotność rzeczywistości”) i Tomaszem Szkudlarkiem (obraz i teoria socjologiczna) oraz Michałem Majchrowiczem (ceramiki kinetyczne). Hermeneutyczną strefę wprowadził Sławek Lipnicki malarską instalacją problematyzująca życie Lwa Trockiego. Rafał Placek prezentował w strefie międzyokiennej poetycki foto-obiekt dedykowany Agnes Vardzie, genialnej twórczyni filmów debiutującej w dobie nowej fali. Tomek Skórka - osobowość rzeźby współczesnej, zaangażowany w obronę praw zwierząt, pokazał trzy wyobrażenia niewielkich figurek z cyklu Bonzai. Także Tomek Zabrocki od lat 90. postulujący prawa obywatelskie zarówno dla ludzi jak i zwierząt, opracował zaangażowany mural i ekologiczną instalację. Wystawę dopełniali inni charyzmatyczni artyści: Wojtek Sosnowski (instalacją o intymności), Mariusz Białecki (dwoma hermeneutycznymi obiektami), czy Dobrochna Surajewska i Andrzej Karolewicz (podziemną instalacją pt. „Chodź!” oddziałującą magicznością). Z młodszej sceny projekt współtworzyli: Piotr Tadeusz Mosur (pracą krytyczną na temat pan-narcyzmu), czy Oskar Chmioła (autor koncepcji „Manifestu Kina Performatywnego”, w którym słyszalne są echa psychogeografii czy sytuacjonizmu), Ewa Rakus (młoda pacyfistyczna artystka), Katarzyna Oliwia Serkowska (autorka sublimujących projektów, rezonujących z pojęciem transhumanizmu i post-sztuki. Jej uważność wychylona jest w stronę troski o Naturę i badania jej statusu w dobie antropogenu). Koncert wspierany przez Marka Rogulskiego i Jowana Czerkasa tworzyli Mikołaj Dobies (kooperacja z Adrianą Kamilą Łyko), Tomasz Gizielski i grupa „Porosty: SANTOS, DOMEL, GLINEK, MICKEJ, KRÓLIK, MARIA”. Projekt „ART AFTER PSYCHO-SOCIOLOGY”, w którym Rogulski ewokował semantykę restrykcji, zarazem poetycko ją „rozpuszczając”, co jest umiejętnością towarzyszącą od początku jego działaniom aktywistycznym (1983). Można mówić o strategiach ewokowania spektrum sensów, które zawsze się wymykają jednotorowemu rozumieniu, według bliskiej Rogulskiemu idei „radykalnej niejednoznaczności”. Dalekim echem pozostaje „l’Hourloupe”, najsłynniejszy z cykli Jeana Dubuffeta, na którego pomysł wpadł w 1962 roku, wiążąc luźno ze słowami: hurler (wyć), hululer (pohukiwać), loup (wilk), etc. Rogulski w 2023 r. napisał: „»Art after psycho-sociology« jest w tytule nawiązaniem do publikacji Josepha Kosuth’a »Art after philosophy« z roku 1966, która była manifestem sztuki konceptualnej na świecie. Autor postulował wówczas, aby uczynić jawną – ukrytą naturę kultury i tego, co się z nami dzieje – internalizując jej »wyraźność« (i ponownie czyniąc ją »ukrytą«) w celu dokonywania zrozumienia (…). [To kontekst] Interakcyjnej teorii sztuki zaproponowanej w roku 2022 w działalności ICS”[4].
ZMYŚLNY PRZEDMIOT MYŚLI
interwał A-B w ICS w Gdańsku, 15 VII 2023 r.
Tego samego dnia w Budynku B zainaugurowany został równoległy, wizyjny projekt „Zmyślny Przedmiot Myśli”. Rogulus pisał o nim w swoim eseju kuratorskim: „Myślący przedmiot fascynował już od starożytności. Mitologia grecka i starożytne pisma chińskie wspominają o wczesnych przykładach automatów. Współczesne oprogramowania komputerowe sprawiają, iż mechatroniczne androidy w przekonujący sposób przypominają ludzi i wchodzą z ludźmi w interakcje, niekiedy także stanowić mogą rozbudowane inteligentne środowisko pracy człowieka. Tytuł wystawy jest wielopoziomową zbitką znaczeń i odniesień językowych (…)”[5].
Ekspozycję i koncerty we współpracy kuratorskiej m.in.: występujących Michała Gorczyńskiego (koncert + animacja robota) i Krzysztofa Jureckigo (tekst i dyptyk „Janusowe oblicza fotografii”) współtworzyły osobowości sztuki różnych pokoleń, wśród nich Marta Branicka (fascynująca rzeźbiarka posthumanistyczna), Monika Cichoszewska (autorka uznanych, esencjonalnych ambrotypii) oraz Kasia Kryńska (tworząca poetyckie warianty cyjanotypii).
Xawery Deskur pokazał interaktywną kompozycję „Nowy inny”, włączając sztuczną inteligencję, oprogramowanie Alexa. W budynku B eksponowali też: Małgorzata Dobke (twórczyni esencjonalnego wideo, na kanwie podróży po Indiach), Leszek Golec + Tatiana Czekalska (progresywne osobowości sztuki ekologicznej), Krzysztof Gliszczyński (oscylujący między malarstwem a przedmiotem, współtwórca legendarnej, niezależnej galerii KOŁO w Gdańsku w latach 90.), Emilia Grubba (autorka zmysłowej, haftowanej w wielomiesięcznym procesie tkaniny pt. „Rysy II”) i m.in. Tomasz Kopcewicz (zafascynowany pacyfistycznymi publikacjami Krzysztofa Wodiczki). Hermeneutyczne podejście reprezentował Leszek Krutulski, osobowość kontrkultury od lat 70., eksponujący w ICS cykle fotografii, m.in. „Miłe tautologie” jakby w dyskusji ze Zbigniewem Dłubakiem, korespondował z poetyckimi cyklami barwnych miniatur fotograficznych Małgorzaty Jarockiej. Ivona Haurash zainspirowana środowiskami wirtualnymi, wystudiowała tajemniczą twarz starej Indianki (pięknej, pomimo poorania bruzdami). Wytworzyła napięcie między narzędziami cybernetyki i zapoznanej, de facto zdominowanej „pramatki świata”. Kontekstem wydaje się film z 1982 r. G. Reggio pt. „Koyaanisqatsi”. Giedymin Jabłoński (osobowość „zmyślnych przedmiotów” – czyli sztuki jako biżuterii) w partycypacyjnym environment zbudował sytuację dialogiczną między Zuzanną Janin a ready made „Fontanna” Marcela Duchampa. Zachwycającą mantrę grafik eksponowała w ciemnej sali Dominika Janowska, których dopełnieniem stał się transowy dźwięk Mateusza Grzybowskiego. Martyna Jastrzębska pokazała deliryczną i przejmującą białą rzeźbę z cyklu „Miś i dziewczyna” (2023). Grażyna Kręczkowska ustanowiła osmotyczną, malarską instalację z emanujących witalnością maleńkich prac na płótnie. Agata Zielińska-Głowacka w technice gobelinu zawiera czyste metafory wirtualnego świata, jak w pracy „Zderzenie myśli”. Wśród kontekstów można przywołać opracowaną przez Roberta Hooke’a w 1665 roku książkę „Micrographia”, w której ten uczony i architekt nawoływał, by wzmacniać działania naszych zmysłów i wieszczył pojawienie się w przyszłości licznych wynalazków udoskonalających wzrok, słuch, węch, smak czy dotyk. Koncert współtworzyli też Maja Miro, Szymon Wieczorek, Jan Galbas. Przestrzenie integrowały dźwiękowe i zarazem ofiarnicze performanse Marka Rogulskiego, które realizował przy swoich hybrydycznych instalacjach. Jak szaman łączył, wzmacniał synergię nie tylko wszystkich uczestników wystaw, ale i odbiorców. Rogulus w 1990 założył fundację Tysiąc Najjaśniejszych Słońc (TNS), organizuje działania wprost w tkance miasta, ujawniając nowe zjawiska i wymiany horyzontów mentalnych.
[1]Andrzej Ciesielski, Nie wiem jaką sztukę uprawiam. (…) rozmawia Ryszard Ziarkiewicz (2008-2012), „Magazyn Sztuki” 2012/3, s.22-35
[2]Wojciech Ciesielski, Niewidzialna Sztuka. Niezależne działania artystyczne w Koszalinie w latach 80. XX w. , „Sztuka i Dokumentacja” 2021 nr 25, s.25-32
[3]Józef Robakowski, Teksty interwencyjne 1970–1995, Galeria Moje Archiwum Andrzeja Ciesielskiego, Koszalin 1995.
[4]Marek Rogulski, Rola Kontrola Kontra Rola, kat. projektu, esej o artystach: Dorota Grubba, TNS ICS Gdańsk 2023, s.2.
[5]Marek Rogulski, Zmyślny Przedmiot Myśli, kat. projektu, esej o artystach: Dorota Grubba, TNS ICS Gdańsk 2023, s.3.