kontakt o nas intro kronika makulatura archiwalia filmy

Kadr z „Gesamt“, CAF Artist Francis Martineau, Kanada. Fot. materiały prasowe programu Gesamt
Kadr z „Gesamt“, CAF Artist Justin D. Hiliard, USA. Fot. materiały prasowe programu Gesamt
LARS VON TRIER – GESAMT

Alexandra Hołownia

W 2011 roku Kopenhaski Festiwal Artystyczny (Copenhagen Art Festival) zaprosił Larsa von Triera  do stworzenia koncepcji eksperymentalnego filmu opartego na globalnej komunikacji medialnej.   Duński skandalista wymyślił projekt otwarty o nazwie Gesamt, polegający na wizualnym lub dźwiękowym zinterpretowaniu sześciu prac artystycznych o światowym znaczeniu. Każdy, kto chciał wziąć udział w Gesamt, musiał rozprawić się z jednym z narzuconych przez Larsa von Triera tematów – były to: monolog Molly Bloom z Ulissesa Jamesa Joyce, powieść Ojciec Augusta Strindberga, plac Zeppelina architekta Alberta Speera, obraz Paula Gauguina Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy?, kompozycje muzyczne Cesara Francka oraz Sammy Davis Jr. Kierownictwo nad projektem przejęła pracująca z von Trierem reżyserka i scenarzystka, Jenle Hallund (Limboland), współautorka scenariuszy do filmów Melancholia oraz Nymphomaniac. Nadeszło 501 zgłoszeń z 52 krajów, z których Jenle Hallund wyselekcjonowała 142 propozycje. Pocięła potem materiał, wybierając najciekawsze fragmenty. W ciągu trzech tygodni zmontowała film zatytułowany: Disaster 501:What Happened to Men ? (Katastrofa 501: Co się zdarzyło człowiekowi?). Używając dźwięków, obrazów i tekstów autorstwa różnych międzynarodowych twórców zrealizowała całkiem udaną opowieść o historii ludzkiej cywilizacji. Przedstawiła depresję samotnych bohaterów zdeterminowanych seksem, przemocą i wojnami. Poruszyła problemy płci we współczesnym społeczeństwie. W urywkach dotyczących Ulissesa Jamesa Joyca oraz Ojca Augusta Strindberga uwypukliła stosunek Europejczyków do emancypacji i seksualnego wyzwolenia kobiet. W częściach opiewających architekturę Alberta Speera pokazała wypływ masowych inscenizacji na gloryfikację idoli. „Zło nie jest wcale zamkniętym etapem. Przeciwnie, będzie istniało zawsze...”, mówiła Hallund podczas wernisażu, 12 października 2012 roku w Kunsthalle Charlottenborg. Wyświetlany symultanicznie na czterech monitorach, utrzymany w ciemnych, mrocznych barwach, 47-minutowy film przypominał klimatem utwory Larsa von Triera. Interesujące wrażenie wywierały ujęcia człowieka usytuowanego w różnych okresach życia, od wieku niemowlęcego aż do późnej starości. Pełne seksu sceny szokowały odbiorców. Z Polski zaproszono dwie osoby: Zuzannę Bućko i Rafała Andrzeja Głąbiowskiego, którego zdjęcia warszawskiego Ulissesa wędrującego między dworcem Warszawa Centralna a imponującymi nadwiślańskimi krajobrazami niewątpliwie wzbogaciły opowieść Jenle Hallund. Moje wideo powstałe pod wpływem monologu Molly Bloom z Ulissesa Jamesa Joyca stanowiło również część projektu Gesamt. Figurując na liście uczestników jako artystka z Niemiec, zaprezentowałam obraz nieba z białymi chmurami, będącego symbolem światła, nieskończoności, harmonii, porządku świata, szczęśliwości i radości. Wkładem innego niemieckiego wideo twórcy, Christiana Sellmanna była wypowiedź dotycząca placu Zeppelina Alberta Speera. Artysta wykrzykując słowa „Don`t make art !!!” („Nie róbcie sztuki!!!”) parodiował Hitlera, ukazując szkodliwy wpływ dyktatury na sztuki piękne. Grupa nobilitowanych filmowców kina niezależnego z Brazylii zakwalifikowała się z wizualizacją obrazu Paula Gauguina. Disaster 501:What Happened to Men? stanowił wartościowy utwór potrafiący utrzymać widzów w napięciu. Niestety prasa niemiecka i izraelska skrytykowała ten projekt nie za jakość artystyczną, lecz za podziw Larsa von Triera dla artyzmu architekta Alberta Speera. W 2011 roku Lars von Trier podczas trwania Festiwalu Filmowego w Cannes wywołał skandal hołubieniem hitlerowskiego architekta. W 2012 roku powtórzył swój błąd. Spośród sześciu największych jego zdaniem arcydzieł światowej sztuki, wybrał wstydliwy dziś dla kultury niemieckiej, zbudowany rękami przymusowych robotników plac Zeppelina w Norymberdze, służący w latach 30. XX w. za platformę dla demonstracji siły narodowych socjalistów. Jenle Hallund wyjaśniała dziennikarzom, że Lars von Trier respektuje budowle Alberta Speera, lecz zupełnie odżegnuje się od związanej z nimi nazistowskiej ideologii. Poza tym sympatyzujący z kulturą niemiecką reżyser nadał swemu globalnemu projektowi tytuł Gesamt, co oznacza: totalny, całkowity i pochodzi od słowa Gesamtkunstwerk (totalna praca artystyczna). W 1849 roku wielki kompozytor i antysemita Richard Wagner po raz pierwszy użył pojęcia Gesamt, pisząc teksty Die Kunst und die Revolution (Sztuka i Rewolucja) oraz Das Kunstwerk der Zukunft (Dzieło Przyszłości). Lars von Trier marząc o stworzeniu nowego, naturalistycznego kina studiował teorie sztuki Wagnera. W 2006 roku, podziwiając niemieckiego kompozytora, przygotowywał dla festiwalu Bayreuth wersję własnej inscenizacji opery Wagnera Ring. Realizacja ta nie doszła jednak do skutku. Po dwóch latach Duńczyk przerwał próby twierdząc, że zadanie przerosło jego siły, a on sam nie wytrzymuje konkurencji z tak wielkim mistrzem jak Wagner.

Do 30 grudnia 2012 roku projekt Gesamt można było obejrzeć w Kunsthalle Charlottenborg w Kopenhadze. 5 listopada 2012 Disaster 501:What Happened to Men? zaprezentował szwajcarski festiwal filmowy Festival Tous Ecrams w Genewie. Pierwsza międzynarodowa premiera Gesamt w 2013 roku odbyła się w styczniu podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Göteborgu.

http://www.gesamt.org/uk/

Artluk nr 1-2/2013

powrót